Overzicht tweede groep: ons openen voor de wereld via vormen van meditatie
Het is belangrijk om temidden van de drukte van ons bestaan regelmatig een (mentale) pauze te nemen, een open moment te creëren. Een dergelijke pauze kan, mits we er voldoende aandacht bij hebben, beschouwd worden als een uitstapje uit onze voortdurende stroom van dagelijkse gedachten en activiteiten. We krijgen dan een beter zicht op hoe het met ons gaat, we zien de diepte en uitgestrektheid van de wereld om ons heen dan beter. Dit is belangrijk en is niet heel moeilijk om te doen. Om dit te verduidelijken worden eerst enkele argumenten gegeven. Iets verderop worden de verschillende vormen van meditatie en inzichten uit deze groep toegelicht.
Pauzes houden: belangrijk om te doen!
Regelmatig een pauze houden heeft veel voordelen. Naarmate we meer gaan zien wat er in onszelf en om ons heen speelt, wordt de vraag belangrijker wat voor ons betekenisvol is om te doen in deze wereld tijdens ons leven. We kunnen ons dergelijke vragen beter stellen, als we onze innerlijke en uiterlijke wereld beter kennen, als die voor onszelf zichtbaar zijn.
We kunnen ons dergelijke vragen elke dag stellen: ‘Als ik deze dag in ga, wat is dan belangrijk om te doen? Hoe kan ik deze dag het beste gebruiken?’. Als we wat ouder zijn, zien we hoe snel de dagen voorbij gaan en hoe veel van wat we voorgenomen hebben nauwelijks of geen vorm krijgt. Als we in de ochtend de intentie formuleren dat we het belangrijk vinden om meer verbinding aan te gaan met de mensen om ons heen en ons mededogen naar hen willen versterken, dan ontdekken we waarschijnlijk aan het eind van de dag dat we die intentie regelmatig vergeten zijn. Onze gewoontepatronen bleken vaak de overhand te nemen. Alleen al om dergelijke redenen is het belangrijk regelmatig een pauze te nemen en te kijken hoe we ervoor staan.
Gewoontepatronen doorbreken
De meesten van ons leven een groot deel van de dag op de automatische piloot. We ervaren dat als natuurlijk. Door dat te laten gebeuren, versterken we dat. We zetten ze dan immers voortdurend in. Als we ons daarentegen elke dag openen voor de wereld in ons en buiten ons, versterken we die openheid. Het is duidelijk dat als we ons openen, het ons beter zal lukken onze gewoontepatronen te doorbreken. Dat is het doel van de verschillende werkwijzen in deze groep. In het boeddhisme wordt gesproken over ‘het temmen van de geest’, als we onze openheid vergroten. Als onze geest getemd is, zijn we namelijk beter in staat om te zien wat zich in ons en om ons heen afspeelt. In een volgende stap kunnen we er vertrouwd mee raken.
Een van de beste manieren om met onze gewoontepatronen te leren omgaan, is dat we de neigingen daarvan zien opkomen en dat we ze niet honoreren. Wanneer we ze niet honoreren creëren we een opening, een pauze, een moment waarbij we even stilstaan bij hoe wij en onze omgeving ervoor staan. We kunnen dat trainen. Alle werkwijzen in deze groep (behalve analytische meditatie) helpen daarbij. Het is overigens vaak goed om met korte momenten te beginnen.
Gewoontepatronen hebben als kenmerk dat ze er gewoon zijn. We hebben ze immers tijdens ons leven uitgebreid getraind. Dat maakt het lastig om ze te stoppen omdat ze een groot deel van onze dag al hebben overgenomen. Dat merken we voortdurend. Als we hebben vastgesteld wat we die dag willen doen, waar we aandacht aan willen besteden, ontdekken we vaak ’s avonds dat we niet eens aan die intentie gedacht hebben. We zitten kortom heel snel in onze eigen kleine wereld als we niet vooraf een sterke intentie ontwikkeld hebben.
Maar als het ons lukt om openingen te creëren en in die openheid te zien hoe wij en de wereld om ons heen ervoor staan, snijden we meteen door onze gewoontepatronen, verwachtingen en opvattingen heen. Dat helpt ook een volgende keer weer om gemakkelijker uit al onze opvattingen te stappen en om ons heen te kijken. Maar … het blijft lastig. Voordat we het beseffen is er opnieuw een dag voorbij. Als dat zo is hebben we niet gezien hoe mooi de zon achter de wolken te voorschijn kwam (zie de foto), hoe aardig een bepaald gebaar van een collega was, en hoe gevoelig we op een bepaald moment reageerden. Dat is jammer.
Toelichting op de werkwijzen in groep 2
De shamatha meditatie (als basis) is één van de krachtigste werkwijzen om onze geest te temmen. De voorwaarde is dan wel dat we het regelmatig doen. Wat we er allereerst van leren is dat we onze aandacht beter gericht kunnen houden en we minder afgeleid raken. Daarnaast leren we om minder strak, flexibeler met onze geest om te gaan. We leren te werken met wat zich aan ons voordoet, in plaats van dat wij onze verwachtingen en gewoontepatronen op de werkelijkheid loslaten. Shamatha is een begrip uit het Sanskriet en betekent vredig verblijven. In het Tibetaans het dat shine meditatie. Dat betekent hetzelfde.
De shamatha meditatie kent een aantal verwante werkwijzen. De verschillende werkwijzen in deze groep zijn direct verwant met de shamatha meditatie. Denk aan met aandacht zitten, lopen, staan en liggen, korte pauzes in de dag creëren, stop, ontspan, kijk en snelheidsvertragingen inbouwen. Ze hebben als kenmerk dat ze allemaal kort kunnen inzetten in ons dagelijkse leven: bij de koffie, op weg naar ons werk, als we even wachten op een afspraak, als we even wachten in de rij bij de supermarkt, enzovoort. Ze hebben ook allemaal als kenmerk dat ze helpen onze geest te temmen. Een getemde geest is in staat om zich heen te kijken en open te staan voor wat zich in ons en aan ons voordoet.
De werkwijze van met aandacht eten is een werkwijze waarbij we tijdens ons eten onze aandacht gericht houden op ons eten. Als we dat doen is het de ervaring van velen dat we anders gaan eten en dat het eten anders gaat smaken. Dat sluit direct aan bij de inleiding hierboven waar een pleidooi gehouden wordt voor het stoppen van onze gewoontepatronen om vandaar uit fris te kijken naar wat we aan het doen zijn.
De werkwijze van vriendelijkheid ontwikkelen wordt in de context van meditatie gezien als een voorwaarde voor meditatie. Als we niet vriendelijk zijn tijdens de meditatie of tijdens een (mentale) pauze, zien we niet hoe wij er zelf voorstaan en zien we niet hoe onze omgeving ervoor staat. Daarna geldt ditzelfde voor de activiteiten in ons dagelijks leven. We worden dankzij de ervaringen tijdens de meditatie ook daar opener en vriendelijker. De veronderstelling is dat, als we open staan, we gelukkiger zijn. We staan open als we onszelf accepteren.
De werkwijze van analytische meditatie heeft een andere doelstelling. Bij analytische meditatie richten we onze aandacht op een onderwerp of vraag waar we met behulp van analyse en onderzoek dieper op in willen gaan. Het is de bedoeling dat we daardoor meer inzicht in en daardoor meer zekerheid over dat betreffende onderwerp krijgen. In de opvatting van deze website is analytische meditatie een basis beoefening. We komen immers zoveel dingen tegen tijdens het inzetten van alle werkwijzen dat het plezierig is dat we een werkwijze kennen die ons helpt bij de vragen die we hebben. Mochten we er niet uit komen, is het altijd mogelijk om de vraag te stellen aan de ontwikkelaars van deze website. Klik daartoe op contact.