Met aandacht lopen | Toegepast Boeddhisme

Snelheidsvertragingen inbouwen

Belangrijk op een boeddhistisch of spiritueel geïnspireerd pad is dat we in alle gevallen (altijd!) goed voor onszelf zorgen. We zijn minstens zo belangrijk als de anderen. Als we niet goed voor onszelf zorgen kan het gebeuren dat we ziek worden of gestresst. Op dat moment heeft niemand wat aan ons. We zorgen goed voor onszelf als onze buitenwereld (de anderen, ons werk, de dingen om ons heen) en onze binnenwereld (wij zelf: hoe we ons voelen, hoe het me ons gaat) met elkaar in verbinding staan. Beide werelden vragen de volle aandacht. Het inbouwen van snelheidsvertragingen is één van de werkwijzen waarop we onze binnenwereld kunnen versterken in een uitdagende buitenwereld.

Aandacht voor jezelf?

De ervaring leert dat onszelf aandacht blijven geven, lastig is. Dat geldt voor ons persoonlijke en voor ons professionele leven. Eén van de redenen is dat er altijd iets te doen is, dat we voortdurend geclaimd worden door anderen, én dat we tegelijk denken dat we aan die verwachtingen moeten voldoen. Dat laatste hoeft overigens niet altijd. Een manier om aandacht te besteden aan jezelf en je binnenwereld is om zo nu en dan een pas op de plaats te maken, even te stoppen, even te vertragen, even langzaam te lopen. Zie hieronder diverse voorbeelden. In dit geval gaat het om de werkwijze van het inbouwen van snelheidsvertragingen.
Bij een snelheidsvertraging kunnen we blijven bewegen maar we doen dat op zo’n manier dat we ook even aandacht en ruimte voor onszelf creëren. We kunnen onszelf dan de vraag stellen hoe het met ons gaat temidden van alle activiteiten die we hebben? Of vragen als: hoe gaat het met ons in onze baan, in ons gezin, met onze ambitie, met onze vrienden en vriendinnen, met ons gevoel van verantwoordelijkheid voor wat er om ons heen gebeurt? Of op een iets andere manier geformuleerd: hoe zorgen we ervoor dat we op een aardige manier op de been blijven?
Als we snelheidsvertraging inzetten nemen we de tijd om onze specifieke activiteit even in ogenschouw te nemen. Maar ook als we vooral op anderen gericht zijn, is het ook belangrijk om na te gaan hoe het met onszelf gaat. Tijdens de vertraging moeten we onszelf toestaan om te zien hoe we ervoor staan.

De snelheidsvertraging

Een metafoor voor de noodzaak van een snelheidsvertraging zijn de diverse signalen in de auto. Wanneer de rode lampjes op het dashboard aangaan, maken we ons vrijwel meteen zorgen over hoe lang de auto het nog zal volhouden. In elk geval wachten we waarschijnlijk niet lang om naar een garage te gaan om de auto na te laten kijken. We willen in elk geval niet aan de kant van de weg komen te staan, zeker niet als we het al zo druk hebben en als het er zoveel te doen is. Maar consequent zijn we niet. Wanneer onze eigen lichamelijke rode lampjes gaan branden, reageren we meestal minder snel. En rode lampjes in ons lichaam tonen zich regelmatig: denk bijvoorbeeld aan spanning die we in onze schouders voelen of hoofdpijn; hartkloppingen; dag en nacht bezig zijn met ons werk, waardoor we slecht slapen; geen afstand kunnen nemen; vooral de zorgen mee naar huis nemen; de goede dingen niet meer kunnen zien; met een gevoel van weerstand bij het naar het werk gaan. Ondanks dergelijke signalen denken we vaak bij onszelf dat we nog wel even verder kunnen. Waar we met de auto direct naar de garage gaan, doen we zelf vaak alsof we gewoon verder kunnen. Vaak moet het veel erger worden voordat we iets voor onszelf gaan doen.

Jezelf urgent maken

Managementgoeroe Covey heeft eens schema ontwikkeld waarin hij bovenstaande op een andere manier zegt. Hij spreekt over belangrijk en urgent. Wanneer we dit schema met onze activiteiten zouden moeten invullen (doe het maar een keer), blijkt dat we onszelf wel belangrijk vinden maar dat we ons zelden als urgent beschouwen. De opvatting is kennelijk dat wij zelf later wel aan de beurt zullen komen. In termen van hierboven: wij slaan onze eigen onderhoudsbeurt regelmatig over. Het drukke leven dat voor ons ligt gaat voor.

	urgent	niet urgent
belangrijk
niet belangrijk

Wanneer we dit schema invullen, blijkt vaak dat we onszelf vergeten omdat we steeds ingaan op de eisen die aan ons gesteld worden, op de verwachtingen waar we aan willen voldoen, of ze belangrijk zijn of niet. Als dat de conclusie is betekent dat dat we onszelf naar voren moeten halen. We moeten onszelf urgenter verklaren.

Gewoontes veranderen

Aandacht aan onszelf geven kan in het gezin, bij vrienden, maar het kan ook op ons werk. Als het ons niet in ons persoonlijk leven lukt en niet in ons werkleven, is het een interessante vraag hoe dat komt: willen we het wel? Zijn we er niet aan gewend om even stil te staan? Zijn we bang om bij onszelf stil te staan? Vinden we het belachelijk om bij onszelf stil te staan? Hoe zouden we omgaan met onze auto als op dezelfde manier diverse rode lampjes in de auto gaan branden?
Veel van wat we denken en doen wordt ingegeven door onze gewoontepatronen. Dat is wat we normaal vinden. Vanuit die opvatting is een snelheidsvertraging niet zozeer iets dat we niet willen, maar eerder iets waar we niet aan gewend zijn. We zijn gewend hard te werken. Daarom zijn we ook zo ver gekomen. We hebben onszelf geleerd altijd door te gaan. Vanuit die gewoonte wordt even vertragen of even stilstaan ervaren als luiheid, een belediging, belachelijk, met daarbij de opvatting: ik had in diezelfde tijd zoveel kunnen doen. Het is zelfs mogelijk dat we ons schuldig voelen als we even niets doen. Interessant is dat, als we weinig aandacht aan onszelf besteden omdat we hard werken, dat in de boeddhistisch geïnspireerde traditie juist gezien wordt als luiheid. Zie de werkwijze van vreugdevolle inspanning op deze website. Luiheid in die traditie betekent dat we niet de tijd nemen om met aandacht en gewaarzijn om ons heen en naar en in onszelf te kijken. Luiheid betekent dan dat we blijven doorrennen en niets zien. Wanneer gewoontevorming de belangrijkste reden is om het moeilijk vinden om te stoppen, moeten we nieuwe gewoontes inbouwen die maken dat we vertragen of stoppen. Dat betekent twee dingen:

We moeten ons allereerst realiseren waarom we zo nu en dan zouden moeten stoppen, zo nu en dan een snelheidsvertraging zouden moeten inbouwen. Om dat te kunnen moeten we goede argumenten hebben aangevuld met een sterke intentie.
Vervolgens moeten we er systematisch en regelmatig aandacht aan besteden. Dat is vaak lastig en moeilijk. De oplossing daarvoor is: blijf er regelmatig aandacht aan besteden. Na onze levenslange training om te lopen en te rennen is het goed onszelf te trainen in een alternatief dat ons laat zien hoe we ervoor staan. Dat kost tijd omdat we na al die jaren training in onze gewoontes, die niet even zomaar opzij laten zetten. Gewoon doen dus. Het gaat in elk geval een stuk sneller om iets bewust af te leren dan dat we onze automatische gewoontevorming hebben aangeleerd.

Voorbeelden

Op deze website staan veel voorbeelden genoemd van hoe we aandacht kunnen besteden aan onszelf. De ervaring heeft geleerd dat in het begin korte krachtige sessies het meest reëel en het meest effectief zijn. Hier een lijstje.

Tussen de grote verscheidenheid aan gesprekken, vergaderingen, … regelmatig (!) een pauze inlassen. Op deze website staat een boeddhistisch geïnspireerde werkwijze die we op dat moment kunnen doen: korte pauzes in de dag creëren. Dat kan bijvoorbeeld 3 – 5 keer op een dag en zal ons zeer helpen om dichterbij onszelf te blijven. Het kan ook bij de koffie, de lunch, vlak voor de eerste vergadering, in de auto in de file of voor de dichte spoorwegovergang, …

Thuis regelmatig vormen van meditatie of aandachtontwikkeling inbouwen. Zie op deze website vier groepen van meditatie, met aandacht zitten, staan en lopen; shamatha meditatie, korte pauzes in de dag creëren, en stop, ontspan en kijk.

Zo nu en dan op een dag bewust tijd inbouwen om aandacht te besteden aan wat we doen met één van de werkwijzen. Denk bijvoorbeeld aan met aandacht spreken; met aandacht luisteren; met aandacht gesprekken voeren, goed in het begin, midden en einde; met aandacht eten; en omgaan met overgangen op deze website.

Zo nu en dan een contemplatieve observatie inbouwen. Daarin komen we onszelf ook vol aandacht tegen. Zie de werkwijze van contemplatief observeren.

Elke dag zo nu en dan zogenaamd nutteloze tijd inbouwen. Dat kan door even een nutteloos praatje met een collega te maken, even ergens nutteloos naar binnen te lopen, even samen aan het eind van de dag een nutteloos kopje thee of koffie te drinken of een nutteloos biertje en nog even nutteloos met iemand te praten.

Zo nu en dan aandacht besteden hoe de balans is tussen mededogen voor onszelf en mededogen voor anderen. Op deze website staat een werkwijze waarbij we met behulp van 9 vragen de balans voor onszelf kunnen opmaken: mededogen in actie.

Ruim op tijd op ons werk te zijn (elke dag) zodat we ons mentaal goed kunnen voorbereiden op de dag en niet meteen de eerste minuut wordt overvallen door iedereen die ons wil spreken. Als we dat doen ontwikkelen we een houding van rust.

Andere vormen van vertragen (uit ervaring): regelmatig wandelen, vooral langere wandelingen (langer dan een uur); regelmatig uitgebreid uit eten gaan en daar de tijd voor nemen; onze echtgeno(o)t(e)/vriend(in)/partner/.. vragen om op ons te letten en een signaal af te geven als we over de schreef gaan (!); …

….. zelf uit te breiden.

Tot slot: op internet vonden we dit (amerikaanse) verkeersbord. Die spreekt boekdelen. Op basis van bovenstaande tekst zou de tekst kunnen luiden: stop, relax en kijk hoe wij en anderen om ons heen ervoor staan. Zie ook stop, ontspan, kijk op deze website.

Stop-Relax