Vier stappen op een boeddhistisch geïnspireerd pad

Het is mogelijk de op deze website gehanteerde indeling van 8 groepen iets aan te passen. Er ontstaat dan een indeling die ook gezien kan worden als stappen op een boeddhistisch geïnspireerd pad. het gaat dan om vier stappen: de ontwikkeling van aandacht voor onszelf via o.a. meditatie (de basis, 1), met aandacht de verschillende werkwijzen oefenen in ons eigen dagelijks leven of werk (2), het oefenen van het ontwikkelen van mededogen (3), en met aandacht en meedogend omgaan met de mensen om ons heen (4). Een kenmerk van dit pad is dat het begint met onszelf en zich geleidelijk uitbreidt naar anderen. De vier stappen zijn natuurlijk niet lineair. De reden daarvoor is dat de werkelijkheid van alledag er iets ingewikkelder uitziet dan de hier beschreven stappen. Maar het geeft een goede eerste indruk. Zie ook de foto hierboven waarin het duidelijk is dat we regelmatig moeten balanceren met wat er wordt aangeboden. De volgorde van die stappen is natuurlijk aan de lezer. Zie voor de visie onder de tab werkwijzen groep 1: de visie.

Toelichting vier stappen

Hieronder een toelichting op de vier stappen op een boeddhistisch geïnspireerd pad met een aantal werkwijzen.

1. De basis, het ontwikkelen van aandacht

Op een boeddhistisch geïnspireerd of spiritueel pad speelt meditatie een belangrijke rol. Meditatie is belangrijk omdat het ons onder andere leert om onderscheid te maken tussen onze directe waarneming of directe ervaring en onze opvattingen of ideeën daarover. Directe ervaring is altijd geworteld in het hier en nu. Denken of iets vinden verwijst altijd naar de toekomst of het verleden. Het doel van de verschillende vormen van meditatie is het herkennen van het hier en nu en leren daarin te rusten. Zie op deze website de achtergrondinformatie bij groep 8: perceptueel en conceptueel kennen. Deze gaat hier verder op in.
Als we het onderscheid kunnen maken tussen de directe ervaring en ons denken daarover, zien we hoe we als we door iets geraakt worden, dat vaak omzetten in een verhaal. Iemand maakt een opmerking en we vinden dat vervelend. We zijn er onaangenaam door geraakt. Dus creëren we een verhaal waarom wij gelijk hebben en de ander niet. Of iemand zegt wat aardigs. We zijn blij verrast. We creëren een heel verhaal waarom die persoon ons leuk vind en andere mensen niet. Het verhaal dat we bedenken maakt dat we steeds verder af komen van waar het eigenlijk over gaat. Op het moment dat we zien dat we dit aan het doen zijn, zijn we weer gegrond. Als we deze gewoonte niet herkennen, zijn we voortdurend bezig emotionele projecten of ideeën te bouwen zonder dat die geworteld zijn in een directe ervaring. De kans is dan groot dat we het spoor bijster raken. Zowel shamatha meditatie als met aandacht zitten, lopen, staan en liggen helpen ons onderscheid te maken tussen een directe ervaring en de verhalen die we daar omheen bouwen. Shamatha meditatie gaat zelfs nog een stap verder. Het leert ons uiteindelijk de essentie van onze geest kennen. Analytische meditatie helpt ons om beter inzicht te krijgen in onze ervaringen of in bestudeerde begrippen.

Het lukt lang niet altijd om onze directe ervaring te scheiden van onze opvattingen daarover. Dat heeft te maken met onze gewoontepatronen. We zijn niet getraind in ervaren. We zijn getraind in iets vinden en onze opvattingen uitdragen. We vinden het fout als mensen boos zijn. We vinden dat als iemand … zegt, dat die het dan verdient dat hij of zij zus of zo behandeld wordt. Dergelijke opvattingen brengen ons weg van de oorspronkelijke, directe ervaring. Het is daarom belangrijk om onze oordelen, onze opvattingen, te verzachten. De methode van meditatie, met name het labelen van gedachten, doet dat. Het verzachten van onze oordelen kan versterkt worden via de werkwijze van liefdevolle vriendelijkheid. Door die werkwijze leren we aardig voor onszelf zijn en onszelf niet extra te belasten met oordelen op momenten dat het niet zo gaat zoals we graag zouden willen. Liefdevolle vriendelijkheid helpt ons om de werkelijkheid te accepteren zoals hij is. De beoefening van vormen van meditatie en de beoefening van liefdevolle vriendelijkheid zijn daarmee de basis van een boeddhistisch geïnspireerd pad. Als we er een beetje bedreven in raken, hoeven we ons niet meer te laten meeslepen door onze opvattingen en kunnen we de ervaring de ervaring laten. Ook zijn we in staat aardiger voor onszelf en voor anderen te zijn. Er is een eerste belangrijke stap gezet.
Zie verder onder de tab werkwijzen groep 2: het temmen van onze geest.

2. Aandacht voor onszelf in ons dagelijks leven

Nu we de eerste stap gezet hebben, kunnen we bij de tweede stap de net verworven inzichten oefenen in ons dagelijks leven. Als we wat we geleerd hebben oefenen in ons dagelijks leven, geeft ons dat meer dan voldoende gelegenheid om te proberen hier en nu te zijn. het verschil tussen een opvatting en een directe ervaring wordt dan sneller duidelijker. Oefenen in het dagelijks leven geeft ons ook voortdurend de kans om te oefenen in vriendelijk naar onszelf en anderen. Dit oefenen voor onszelf is een belangrijk onderdeel van een boeddhistisch geïnspireerd pad. Werkwijzen die hier direct bij aansluiten zijn bijvoorbeeld: met aandacht spreken, met aandacht luisteren, omgaan met twijfels, omgaan met emoties (1), en omgaan met verdriet. Zie verder onder de tab werkwijzen groep 3: aandacht voor anderen; en groep 4: omgaan met wat we tegenkomen bij onszelf.

3. Het ontwikkelen van mededogen

Met de eerste twee stappen leiden we een leven vol aandacht, gewaarzijn en zijn we vriendelijk voor onszelf en anderen. We laten het gedoe enigszins achter ons en we zijn anderen minder tot last. Wellicht worden we gelukkiger omdat we meer aandacht geven aan de dingen die we ook werkelijk graag willen doen. Een boeddhistisch geïnspireerd pad gaat echter iets verder dan dat. Het gaat er ook om hoe we met anderen omgaan. Daar zijn twee redenen voor:

1. Anderen dagen ons voortdurend uit. Ze doen dingen anders dan we hoopten. Ze zeggen dingen die we niet willen horen. Juist in de omgang met andere mensen kunnen we dus oefenen in het vasthouden van onze aandacht en onze vriendelijkheid. Als we in staat zijn om in contact met anderen onze aandacht en ons gewaarzijn vast te houden, dan zijn we goed op weg op ons boeddhistische, ons spirituele pad.
2. We kunnen ook een boeddhistisch geïnspireerd pad lopen ten behoeve van de anderen. We doen dat dan vanuit de gedachte dat we het goede in anderen naar boven willen halen. Dat kunnen we als we zelf goed geoefend zijn. Door het pad te lopen ten behoeve van anderen leren we pas echt wat aandacht, gewaarzijn en vriendelijkheid betekent. Het voordeel hiervan is dat onze omgeving waarschijnlijk ook aardiger wordt voor onszelf als we dat doen. Dat helpt dan iedereen.

Bij de derde stap waarin we ons mededogen verder ontwikkelen, wordt een aantal boeddhistisch geïnspireerde werkwijzen aangeboden aan die ons kunnen helpen om met meer mededogen met anderen om te gaan. We moeten dat mededogen oefenen – en wat minstens zo belangrijk is – we moeten dat willen. Een aantal werkwijzen die ons mededogen ontwikkelen zijn bijvoorbeeld: vrijgevigheid, discipline, geduld, vreugdevolle inspanning, goed in het begin, midden en einde, en tonglen. Zie verder onder de tab werkwijzen groep 5: mededogen (verder) ontwikkelen.

4. Aandacht en mededogen voor anderen

Nu we wat beter getraind zijn, kunnen we in de vierde stap de wereld tegemoet treden. We zijn in staat anderen echt te helpen, omdat we minder met onszelf bezig zijn, op onszelf gefixeerd zijn. Dat hebben we bij de eerste drie stappen geoefend en geleerd. Deze stap is niet de gemakkelijkste stap. Het ziet er mooi uit, het is bevredigend als het lukt, maar we komen onderweg veel obstakels tegen. Dat kan knap lastig zijn. Zie de foto hierboven. Toch kunnen we het. We kunnen een grote verscheidenheid aan situaties in de wereld aan. Een paar belangrijke werkwijzen hierbij zijn: mededogen in actie, de uitdagende en meedogende vriend(in), vol aanwezig zijn. Zie verder onder de tab werkwijzen groep 5: mededogen (verder) ontwikkelen; groep 6: de vijf stijlen/wijsheden; en groep 7: er vol voor gaan.